Sinds september 2019 ben ik lid van de deelraad Techniek en opleidingscommissie HBO-ICT. Ik wist niet wat mij te wachten stond: de medezeggenschapsraden gaan verder dan meebeslissen over de koffietafel of de bureaustoelen in gebouw T. We hebben het over de begroting, het aanstellen van een nieuwe manager of het oplossen van ruimtetekort. In dit artikel leg ik de rechten- en plichten van de medezeggenschapsraden binnen het hoger beroepsonderwijs (HBO) uit.

Begrippen

OC, opleidingscommissie
DR, deelraad
CMR, centrale medezeggenschapsraad
CVB, college van bestuur
Medezeggenschapsraad, alle organen bij elkaar samen.
WHW, wet op hoger- en wetenschappelijk onderwijs (wetboek)
OER, onderwijs- en examenregeling

De wet op hoger- en wetenschappelijk onderwijs (WHW)

De WHW bevat alle informatie over je rechten en plichten; het is een wetboek dat van toepassing is op alle medezeggenschapsraden. De onderwijs- en examenregeling (OER) is hier een aanvulling op, opgesteld door jouw school. Je hebt dus enerzijds het landelijke wetboek, de WHW, en anderzijds de praktische uitvoering, de OER. Het is een aanrader om je goed in te lezen in beide boeken. Het WHW boekje download je hier (bron), de OER vraag je op via je school.

Geschiedenis

De WHW is het reglement dat haar basis kent uit het jaar 1969, wanneer de centrale medezeggenschapsraad (CMR) met het College van Bestuur gaat samenwerken. De wet komt voort uit protesten door studenten aan de Universiteit van Tilburg; in dat jaar bezette zij de school en hernoemden ze het tot Karl Marx Universiteit. (bron) Zij waren ontevreden over het feit dat de studenten geen zeggenschap hadden. Aan dat verzoek werd gehoor gegeven: het CMR werd opgericht. Met het CMR konden de studenten informeren, adviseren en instemmen over besluiten binnen de school. In 1997 is het CMR uitgebreid met een deelraad en een opleidingscommissie, doordat het te veel werk werd om een hele school vanuit één organisatie te besturen; door het onderverdelen van de taken in meerdere niveau’s werd het makkelijker om op microniveau te beslissen. In 2015 zijn de rechten van de opleidingscommissie vergroot naar aanleiding van protesten van de studenten aan de UvA.

De regels samengevat

Op basis van mijn bevindingen uit het WHW boekje en de cursus van TAQT, heb ik de regels kort samengevat zodat je alvast een idee hebt van de inhoud.

1. Instemmingsrecht
   Het College van Bestuur komt met een voorstel. Een orgaan zoals het CMR, de deelraad en opleidingscommissie, geeft hierop een advies. Zonder advies gaat het voorstel niet door. Zodra een orgaan ’nee’ stemt, moet beargumenteerd worden waarom zij dit zo vinden. Een simpele ‘nee’ is niet voldoende. Aan de argumentatie moet het CvB gehoor geven. Ze kunnen met een tegenvoorstel komen. Op het moment dat het CvB het oneens is met het advies, dan kan het CvB of een decaan een geschil aanspannen bij de rechter.
2. Adviesrecht
   Bij het instemmen van een voorstel wordt er advies gegeven. Een opleidingscommissie of deelraad mag geen besluit nemen, dat doet de opleidingsmanager of domeindirecteur. Dit advies mag maximaal 4 weken op zich wachten, maar het kan zijn dat van deze besluittijd wordt afgeweken binnen het OER.
3. Informatierecht
   Het college van bestuur geeft informatie over een te nemen besluit. Doen ze dit niet, dan kan een orgaan hen vragen dit alsnog te doen.
4. Hoorrecht
   Op het moment dat een nieuwe leraar of directeur wordt aangesteld of ontslagen, mag een orgaan worden gevraagd om advies. Dit gebeurt in vertrouwen. Op het moment dat jij je met je advies niet gehoord voelt, mag je dat aankaarten of een geschil aanspannen.
5. Het recht tot agendering
   Het College van Bestuur is verplicht om ieder half jaar het voorgenomen beleid met de organen te bespreken.
6. Initiatiefrecht
   Een orgaan mag zelf een besluit aandragen voor het College van Bestuur. Het CvB mag dit besluit afslaan, maar moet met een tegenvoorstel komen. De kunst is om een gedetailleerd besluit te vormen, waarop een gedetailleerd tegenvoorstel kan worden gegeven. Met dat tegenvoorstel kan je jouw idee dan alsnog uitwerken en voor elkaar krijgen. Als het CvB geen tegenvoorstel geeft, mag je een geschil aanspannen. Het CvB heeft 3 maanden de tijd om dit tegenvoorstel te formuleren.
7. Het recht om overleg te voeren met het bestuur
   Een orgaan heeft het recht om met de bevoegde bestuurder, lees: opleidingsmanager of domeindirecteur, te spreken. Dat is diegene die de daadwerkelijke beslissing over het besluit maakt. Soms spreek je met een voorzitter, die maakt geen beslissingen maar legt alleen het standpunt van de bevoegde bestuurder uit. Daar heb je weinig aan. Het doel is om concreet met de bestuurder te praten en daarom zie je ook dat de opleidingscommissie ook contact heeft met de domeindirecteur in het organigram hieronder.
8. Procesrecht
   Als de Wet op Hoger- en Wetenschappelijk Onderwijs niet wordt nageleefd door je school, dan kan je naar de rechter stappen. De onderwijsinstelling betaalt dan de kosten van de rechter. Soms zit er een geschillencommissie tussen die het intern probeert op te lossen.
9. Het recht om geschil procedure te voeren
   Als een procedure niet goed gevolgd is, mag je een geschil starten.
10. Het recht op voorzieningen en scholing
    Als student heb je recht op compensatie, recht op scholing en recht op voorzieningen. Hoe dit geregeld is verschilt per school.

Medezeggenschapsraden

Zoals je leest zijn er drie organen, namelijk het CMR, de DR en de OC. Maar waar staan ze nu precies voor? Dat lees je hier.

Het doel

De (domein)directeur neemt het besluit, het CMR, DR en het OC geeft hem advies. Deze organen overleggen dus voortdurend met elkaar en zijn gekoppeld aan een bevoegde bestuurder die deze adviezen kan uitvoeren, beter bekend als een onderwijsmanager of domeindirecteur. In de organigram hiernaast zie je welke organen met elkaar in verbinding staan. Dit zijn wekelijkse onderwerpen waarover de organen adviseren:

• Centrale Medezeggenschapsraad. Geeft adviezen over de hele school, zoals:
  • Aanbouw van nieuw gebouw
  • Aanstellen nieuwe directeur
  • Ontwikkelen nieuwe leerweg
  • Vormgeving van de catering
• Deelraad. Geeft adviezen over een domein, wel te verstaan:
  • Besluiten van het CvB, bijvoorbeeld het willen flexibiliseren van het leersysteem;
  • Bespreken van de begroting, waar nodig opmerkingen bij plaatsen;
  • Monitoren van wijzigingen, zoals het succes van een nieuw roosterprogramma meten;
  • Ruimtegebrek binnen een gebouw oplossen;
• Opleidingscommissie. Geeft adviezen over een (aantal) opleidingen, waaronder:
  • De te verwachten leeruitkomsten na het volgen van een semester;
  • De norm bepalen voor het bindend studieadvies (BSA);
  • Aanpassen van de lesstof, aanstellen van huiswerkbegeleiders;

Deze organen hebben rechten en plichten. Dit zijn naar mijn mening de twee belangrijksten.

• Bewaak de transparantie, de vergaderingen moeten zoveel mogelijk openbaar en transparant zijn.
• Voorkom discriminatie, de medezeggenschapsraad heeft de plicht dit te signaleren en te bespreken, de bestuurder (manager, directeur) heeft dit niet.

Persoonlijke noot

Meebeslissen over de renovatie van het C gebouw, de sloop van het D gebouw, de inrichting van het T gebouw of de prijzen binnen de kantine is natuurlijk super gaaf. Binnen de opleidingscommissie, de deelraad of de centrale medezeggenschapsraad kan jij je invloed uiten op belangrijke beslissingen . En tegelijkertijd sta je er niet alleen voor. Leraren uit het hele domein versterken je team. Zij zijn niet alleen diplomatiek, maar ook behulpzaam. Want weet je, net zoals ik, niet hoe het allemaal werkt? Dan wordt alles uitgelegd totdat je helemaal bij bent. Dat was mijn pleidooi voor het meedoen aan de medezeggenschapsraden.

Dan nu de realiteit: wat heeft het mij gebracht?

• Veel praktijkervaring die ik 1 op 1 kan vertalen naar de politiek;
• Elke week een gezellige vergadering met interessante details;
• De mogelijkheid en de macht om dingen te signaleren en aan te pakken;

Hoeveel tijd kost het meedoen aan de medezeggenschapsraden?

• Opleidingscommissie: 4 uur per maand;
• Deelraad: 4 uur per week

Hoe meld jij je aan voor de medezeggenschapsraad?

Hier op mijn school hebben we elk jaar in maart de mogelijkheid om je aan te melden voor de medezeggenschapsraad. Je wordt dan op een kieslijst geplaatst. In mei wordt er dan op je gestemd. Dat gebeurt door de hele school: alle studenten en docenten kunnen dan op je stemmen. Het is dan ook belangrijk om voor de verkiezingen alvast wat zieltjes te winnen. En helaas geldt voor dit soort gelegenheid: diegene met de meeste vriendjes komt er waarschijnlijk het best van af (vriendjespolitiek). Maar dat is meer een landelijk dan een lokaal probleem ben ik bang. Na de verkiezingen wordt je gekozen en geacht in te lezen in de WHW en OER. Ook kan je een cursus aangeboden krijgen om je verder te verdiepen in de materie: op Windesheim werd dit in ieder geval zeer goed gefaciliteerd.

En nu, ben jij al enthousiast geworden over je deelname aan de medezeggenschapsraad?